Natura Artis Magistra

De natuur is het dankbaarste, maar ook meest ondoorgrondelijke studieobject, want het maakt de mens, die dat wil zijn, gelukkig. (J.W. Goethe, 1805)

Nemen we bijvoorbeeld het werk van Lex van Lith (Eindhoven, 1958), dan zien we een kleurenpalet waarin zich ontegenzeglijk de natuur manifesteert. Zijn schilderijen zijn een poging om een parallel te vinden op dat tweedimensionale doek voor die complexe natuur, een uitdrukking van dat organisch geheel met een vrijwel ongrijpbare dynamiek. Van landschappen kun je in het geval van Van Lith niet spreken. Die immers zijn te typeren als het blikveld van de mens, binnen een horizon, een kader. Van zoiets als het wetenschappelijk perspectief, dat de Renaissancemens een zekere ‘beheersing’ van de wereld verleende, maakt hij geen gebruik. Zo’n methode zou zijn blikveld beperken, die gericht is op heelheid. Onderwerp, materie en proces zijn bij hem sterk verbonden, waarbij de doeken op te vatten zijn als een voorlopig resultaat. Gestolde versies van een niet aflatend proces, een geschilderd equivalent van transformatie, van de permanente wisseling – of dat nu kleuren zijn, per dag, per jaar, het proces groei en wederkeer of de verandering van stemmingen. Hij stelt zich voor een even hoge als complexe opgave, en zijn schilderijen kun je ook beschouwen als de uitdrukking van dat proces. Ferme gebaren, gevoelige penseelstreken, zachte, dansende kleuren - met elkaar zoekend naar wat wellicht de kern is, of op zijn minst een balans.

De werken van Lex van Lith zouden niet kunnen bestaan zonder het natuurbegrip waarin waarneming noch kennis kunnen ontbreken. Landschappen zijn het niet, maar ze vertegenwoordigen die brede blik op het concept natuur. Ze bieden geen zicht op een reëel bestaand natuurlijk geheel, maar ze zijn er wel aan ontleend en ze hebben betrekking op de beleving, op de ervaring, op de verwerking. Dit begrippenpaar schraagt mogelijk datgene waar het Lex van Lith om gaat: een onophoudelijke, consistente poging tot doorgronding, maar toch ook tot eenwording.

Pieter Siebers

(deel van de tekst bij de tentoonstelling "Nature Artis Magistra" Tilburg University, april/juli 2024)